Anna Dratwa Brak komentarzy

ISO 19011:2018 – ZASADY I WYTYCZNE DOTYCZĄCE AUDITOWANIA

ISO 19011:2018 – Co to jest i do czego służy ?

ISO 19011:2018 to międzynarodowa norma dotycząca audytu systemów zarządzania. Zawartość ISO 19011 zawiera wytyczne dotyczące przeprowadzania auditów wewnętrznych i zewnętrznych systemów zarządzania, w tym systemów zarządzania jakością. ISO 19011 jest międzynarodowo uznaną normą dotyczącą auditowania systemów zarządzania, na przykład systemów zarządzania jakością wg ISO 9001 lub systemów zarządzania bezpieczeństwem informacji wg ISO 27001, środowiska ISO 14001, itp.

Jaki jest cel normy ISO 19011:2018 ?

Jej głównym celem jest dostarczenie spójnych i skorelowanych wytycznych dla organizacji oraz osób przeprowadzających audity. Poniżej przedstawiamy główne cele normy ISO 19011:2018:

  • Zapewnienie spójności w przeprowadzaniu auditów: Norma ma na celu ustanowienie spójnych zasad i wytycznych dotyczących przeprowadzania auditów systemów zarządzania, co pomaga w uniknięciu niejednoznaczności i zwiększa zgodność podejścia do auditów.
  • Ułatwienie doskonalenia systemów zarządzania: Poprzez dostarczenie wytycznych dotyczących auditów, norma ISO 19011:2018 wspiera organizacje w identyfikowaniu obszarów do doskonalenia w swoich systemach zarządzania.
  • Zapewnienie efektywności i skuteczności auditów: Norma kładzie nacisk na efektywne i skuteczne przeprowadzanie auditów, co przyczynia się do osiągnięcia zamierzonych celów auditu.
  • Rozwinięcie zasad etyki i profesjonalizmu w auditach: ISO 19011:2018 promuje zasady etyki, niezależności, obiektywności, integralności i poufności, które są istotne dla profesjonalizmu w dziedzinie audytu.
  • Ułatwienie działalności wewnętrznych i zewnętrznych auditorów: Norma wspomaga osoby przeprowadzające audity, zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne, dostarczając im narzędzi, zasad i wytycznych, które ułatwiają skuteczne pełnienie ich roli.
  • Zwiększenie zaufania w auditach zewnętrznych: W przypadku auditów zewnętrznych norma ISO 19011:2018 pomaga zwiększyć zaufanie stron zainteresowanych do wyników auditów poprzez ustanowienie norm i standardów dla tych procesów.
  • Ułatwienie zgodności z wymaganiami norm branżowych: Norma pomaga organizacjom w dostosowaniu się do różnych norm branżowych, które mogą wymagać przeprowadzania auditów systemów zarządzania.
  • Podniesienie kwalifikacji personelu auditującego: ISO 19011:2018 wspomaga podniesienie kwalifikacji personelu auditującego poprzez dostarczenie standardów kompetecyjnych i wytycznych dotyczących szkoleń.

Poprzez realizację tych celów, norma ISO 19011:2018 przyczynia się do skutecznego zarządzania auditami systemów zarządzania, co z kolei wspomaga doskonalenie systemów zarządzania w organizacjach na różnych poziomach.

Podejście oparte na ryzyku oraz główne różnice pomiędzy poprzednim a aktualnym wydaniem normy. 

Trzecie wydanie normy i zastępuje wydanie drugie (ISO 19011:2011), które zostało technicznie zmodyfikowane i poprawione. Główne różnice w porównaniu z drugą edycją są następujące:

  • Dodanie podejścia opartego na ryzyku do zasad auditu.
  • Rozszerzenie wytycznych dotyczących zarządzania programem auditu, w tym ryzyka związanego z programem auditu.
  • Rozszerzenie wytycznych dotyczących przeprowadzania auditu, w szczególności sekcji dotyczącej planowania auditu.
  • Rozszerzenie ogólnych wymogów dotyczących kompetencji auditorów.
  • Dostosowanie terminologii w celu odzwierciedlenia procesu, a nie obiektu (“rzeczy”).
  • Usunięcie załącznika zawierającego wymagania kompetencyjne dotyczące auditowania określonych dyscyplin systemów zarządzania (ze względu na dużą liczbę poszczególnych norm systemów zarządzania uwzględnienie wymagań kompetencyjnych dla wszystkich dyscyplin nie byłoby praktyczne).
  • Rozszerzenie załącznika A w celu zapewnienia wytycznych dotyczących (nowych) koncepcji auditu, takich jak kontekst organizacji, przywództwo i zaangażowanie, audity zdalne, zgodność i łańcuch dostaw.

Auditowanie systemów zarządzania według wymagań normy ISO 19011:2018.

Auditowanie systemów zarządzania zgodnie z normą ISO 19011:2018 obejmuje przestrzeganie wytycznych tej normy. Są one kluczowe dla skutecznego i efektywnego przeprowadzania auditów. Poniżej przedstawiamy ogólne kroki i aspekty związane z auditowaniem systemów zarządzania zgodnie z ISO 19011:2018:

  1. Planowanie auditu:
    • Określenie celu auditu.
    • Identyfikacja zakresu auditu i obszarów ryzyka.
    • Ustalenie kryteriów auditu.
    • Określenie planu auditu, w tym harmonogramu, zasobów i odpowiedzialności.
  2. Przeprowadzanie auditu:
    • Przeprowadzenie otwarcia auditu, obejmującego prezentację celów, zakresu i planu auditu.
    • Zbieranie danych i dowodów zgodnie z określonymi kryteriami auditu.
    • Wywiady z pracownikami w celu uzyskania informacji.
    • Analiza dokumentacji systemu zarządzania.
  3. Ocena zgodności:
    • Ocena zgodności ze standardami i kryteriami auditu.
    • Identyfikacja obszarów zgodnych i niezgodnych.
    • Dokumentowanie dowodów i wniosków.
  4. Raportowanie wyników auditu:
    • Przygotowanie raportu auditu zawierającego ustalenia, wnioski i rekomendacje.
    • Zapewnienie, że raport jest obiektywny, zrozumiały i zgodny z wytycznymi normy ISO 19011:2018.
  5. Zamykanie auditu:
    • Przeprowadzenie spotkania kończącego audit, podczas którego przedstawiane są ustalenia i rekomendacje.
    • Ocena skuteczności działań korygujących w przypadku wcześniej zidentyfikowanych niezgodności.
    • Zakończenie auditu.
  6. Doskonalenie procesu auditu:
    • Analiza działań korygujących i zapobiegawczych w procesie auditu.
    • Ocena skuteczności przeprowadzonych auditów.
    • Wdrażanie ulepszeń w kolejnych cyklach auditowych.
  7. Zasady etyczne:
    • Przestrzeganie zasad etyki zawartych w normie ISO 19011:2018, takich jak niezależność, obiektywność, integralność i poufność.
  8. Szkolenie i rozwój:
    • Zapewnienie, że personel przeprowadzający audity posiada odpowiednie kwalifikacje i jest regularnie szkolony.
    • Dbałość o rozwój umiejętności zgodnie z aktualnymi wytycznymi i normami branżowymi.

Przeprowadzanie auditów zgodnie z normą ISO 19011:2018 wymaga systematycznego podejścia i przestrzegania określonych procedur. Ważne jest to, aby personel auditujący był dobrze zaznajomiony z treścią normy oraz przestrzegał zasad etyki i standardów zawartych w wytycznych normy.

Auditorzy wewnętrzni Systemów zarządzania według wytycznych ISO 19011:2018.

Auditorzy wewnętrzni odgrywają kluczową rolę w procesie zarządzania jakością, środowiskiem, bezpieczeństwem itp. Są to pracownicy organizacji, którzy są przeszkoleni i wyznaczeni do i oceny skuteczności i zgodności z wymaganiami systemu zarządzania.

Według normy ISO 19011:2018, auditorzy wewnętrzni powinni spełniać określone wymagania. Muszą efektywnie i zgodnie z zasadami przeprowadzać audity systemów zarządzania. Poniżej znajdują się kluczowe kompetencje auditora wewnętrznego zgodnie z normą ISO 19011:

  • Wiedza o systemie zarządzania: Zrozumienie zasad i wymagań systemu zarządzania obowiązującego w danej organizacji, np. ISO 9001, ISO 14001, ISO 45001, itp.
  • Wiedza dotycząca procesu auditu: Znajomość procesu auditu, w tym planowania, przeprowadzania, dokumentowania wyników i raportowania.
  • Umiejętności auditorskie: Umiejętność stosowania różnych technik auditorskich, takich jak wywiady, obserwacje, analiza dokumentów, analiza dowodów, itp.
  • Komunikacja: Dobre umiejętności komunikacyjne, zarówno w zakresie słuchania, zadawania pytań, jak i przekazywania wyników auditu w sposób zrozumiały.
  • Negocjacje: Umiejętność prowadzenia skutecznych rozmów i negocjacji, szczególnie w przypadku identyfikacji niezgodności i negocjacji działań korygujących.
  • Analiza i ocena ryzyka: Umiejętność analizy ryzyka związana z funkcjonowaniem systemu zarządzania i określanie obszarów wymagających szczególnej uwagi.
  • Znajomość przepisów i standardów: Znajomość obowiązujących przepisów, standardów branżowych i wymagań norm systemów zarządzania.
  • Zasady etyki auditorskiej: Przestrzeganie zasad etyki auditorskiej, takich jak niezależność, obiektywność, integralność i poufność.
  • Zrozumienie organizacji: Znajomość struktury organizacji, jej celów, procesów i kontekstu organizacji (operacyjnego).
  • Umiejętność raportowania: Umiejętność przygotowywania klarownych i zrozumiałych raportów auditorskich, w tym przedstawianie wniosków i zaleceń.
  • Zarządzanie czasem (sobą w czasie): Skuteczne zarządzanie sobą w czasie podczas przeprowadzania auditu, w tym określanie priorytetów i przestrzeganie harmonogramu.
  • Umiejętność doskonalenia: Chęć i zdolność do ciągłego doskonalenia swoich umiejętności poprzez szkolenia, doświadczenia praktyczne i zdobywanie wiedzy branżowej.

Wymienione kompetencje obejmują zarówno umiejętności techniczne, jak i miękkie, które są istotne dla skutecznego i zgodnego z zasadami auditowania. Wspomniana wyżej lista nie jest wyczerpująca. Auditorzy wewnętrzni powinni być gotowi dostosowywać swoje kompetencje do specyfiki organizacji i rodzaju auditowanego systemu zarządzania.

Powiązane tematy:

Ważne linki:

Anna Dratwa Brak komentarzy

System Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy – Wymagania normy ISO 45001

SYSTEM ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM I HIGIENĄ PRACY – WYMAGANIA NORMY ISO PN-ISO 45001.

System Zarządzania BHP ISO PN-ISO 45001 – co to jest i do czego służy ?

ISO 45001 to międzynarodowa norma dotycząca zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Została opublikowana przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO) i stanowi ramy do zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy w organizacjach.

Norma ISO 45001 zastępuje wcześniejszą normę PN-N 18001 lub OHSAS 18001 i jest skierowana do organizacji, które chcą skutecznie zarządzać ryzykiem związanym z bezpieczeństwem i zdrowiem pracowników. Jej celem jest ułatwienie organizacjom identyfikacji i kontroli zagrożeń dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników oraz poprawa warunków pracy i minimalizacja ryzyka zawodowego.

Nowa norma skupia się na szeregu kwestii, takich jak polityka bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy, identyfikacja ryzyka i szans, zarządzanie zmianami, zaangażowanie pracowników oraz monitorowanie i ocena skuteczności systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wprowadzenie systemu zgodnego z ISO 45001 może pomóc organizacjom w spełnieniu wymagań prawnych związanych z bezpieczeństwem i zdrowiem pracowników, uzyskać zamierzone wyniki swojego systemu zarządzania oraz poprawić ogólną wydajność i efektywność firmy.

Dążenie do zgodności z normą ISO 45001 może być szczególnie istotne dla organizacji, które chcą pokazać zaangażowanie w zapewnienie bezpiecznych i zdrowych warunków pracy dla swoich pracowników, co może przyczynić się do budowania zaufania zarówno wśród pracowników, jak i wszelkich stron zainteresowanych, w tym partnerów biznesowych.

Wdrożenie ISO 45001 – wdrażanie nowej normy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy zgodnie z wymaganiem normy PN-ISO 45001 a certyfikacja.

 

Wdrożenie normy ISO 45001 ma na celu ustanowienie skutecznego systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy w organizacji. Główne cele wdrożenia ISO 45001 obejmują:

  • Zapewnienie Bezpieczeństwa Pracowników:

Jednym z głównych celów systemu BHP jest zminimalizowanie ryzyka wypadków, chorób zawodowych i obrażeń w miejscu pracy. Poprzez identyfikację i ocenę ryzyka, organizacje starają się wprowadzać skuteczne środki zaradcze – działania korygujące i zapobiegawcze, aby chronić zdrowie i bezpieczeństwo swoich pracowników.

  • Zgodność z Przepisami Prawnymi:

Wprowadzenie polityki BHP na zgodność z ISO 45001 pomaga organizacjom spełniać obowiązujące przepisy prawa związane z bezpieczeństwem i zdrowiem pracowników. Skuteczna implementacja systemu zarządzania BHP w organizacji normy może chronić przed potencjalnymi sankcjami i karami oraz zminimalizować ryzyko sporów prawnych.

  • Poprawa Efektywności Operacyjnej:

ISO 45001 zachęca do ciągłego doskonalenia procesów na rzecz poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy. Poprzez monitorowanie, pomiar i analizę wyników, organizacje dążą do identyfikacji obszarów, w których można wprowadzić ulepszenia, co przyczynia się do ogólnej efektywności operacyjnej w zakresie systemu zarządzania.

  • Zaangażowanie Pracowników:

Norma kładzie duży nacisk na zaangażowanie pracowników na wszystkich poziomach organizacji. Uznaje się, że aktywne uczestnictwo pracowników w kwestiach bezpieczeństwa i zdrowia wpływa korzystnie na skuteczność systemu zarządzania.

  • Budowanie Pozytywnego Wizerunku:

Organizacje dążące do certyfikacji ISO 45001 mogą zyskać pozytywny wizerunek jako pracodawcy, który dba o bezpieczeństwo i zdrowie pracowników. To może przyczynić się do budowania zaufania zarówno wśród pracowników, jak i klientów, dostawców oraz partnerów biznesowych.

  • Redukcja Kosztów:

Poprzez eliminację wypadków i chorób zawodowych, organizacje mogą zmniejszyć koszty związane z absencją pracowników, leczeniem oraz ewentualnymi odszkodowaniami i kosztami związanymi z utratą wydajności.

W sumie, celem ISO 45001 jest nie tylko zminimalizowanie ryzyka wypadków i chorób zawodowych, ale także stworzenie kultury bezpieczeństwa w organizacji, która przyczynia się do ogólnego sukcesu i zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstwa.

IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ W ZAKRESIE SYSTEMU ZARZĄDZANIA BEZPIECZEŃSTWEM I HIEGIENĄ PRACY.

Identyfikacja zagrożeń w kontekście normy ISO 45001 to kluczowy krok do poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy w każdej organizacji. Proces ten obejmuje rozpoznawanie potencjalnych niebezpieczeństw, które mogą wpływać na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników w miejscu pracy. Poniżej przedstawione są kroki związane z identyfikacją zagrożeń zgodnie z ISO 45001:

  1. Zbieranie Informacji:
    • Przeprowadź dokładną analizę miejsc pracy, procesów produkcyjnych i wszelkich działań związanych z pracą.
    • Zbieraj informacje na temat istniejących i potencjalnych zagrożeń, w tym czynników fizycznych, chemicznych, biologicznych, ergonomicznych i psychospołecznych.
  2. Identyfikacja Źródeł Zagrożeń:
    • Zidentyfikuj źródła potencjalnych zagrożeń, takie jak maszyny, substancje chemiczne, narzędzia, warunki atmosferyczne, organizacja pracy, itp.
    • Uwzględnij także zagrożenia związane z czynnikami ludzkimi, takie jak błędy ludzkie, brak szkoleń, zmęczenie pracowników itp.
  3. Ocena Ryzyka:
    • Ocenić ryzyko związane z każdym zidentyfikowanym zagrożeniem. Wprowadź skalę oceny ryzyka, biorąc pod uwagę prawdopodobieństwo wystąpienia danego zagrożenia i jego potencjalne konsekwencje.
  4. Hierarchia Kontroli:
    • Wykorzystaj hierarchię kontroli do oceny i wyboru odpowiednich środków zaradczych. Hierarchia kontroli obejmuje eliminację źródła zagrożenia, substytucję, zastosowanie zabezpieczeń technicznych, organizacyjnych i środków ochrony indywidualnej.
  5. Zaangażowanie Pracowników:
    • Włącz pracowników do procesu identyfikacji zagrożeń, ponieważ są oni często najlepszym źródłem informacji dotyczących codziennych ryzyk w miejscu pracy.
    • Stworzenie kultury, w której pracownicy są świadomi zagrożeń i zobowiązani do raportowania potencjalnych niebezpieczeństw, może znacznie poprawić skuteczność systemu zarządzania bezpieczeństwem.
  6. Dokumentacja:
    • Zapisz identyfikowane zagrożenia, ocenę ryzyka oraz podjęte środki zaradcze w dokumentacji systemu zarządzania bezpieczeństwem.

Identyfikacja zagrożeń jest procesem ciągłym, który wymaga regularnej aktualizacji i monitorowania. Organizacje posiadające wdrożony system w zakresie BHP (ISO 45001) są zobowiązane do przeglądu i aktualizacji swoich analiz zagrożeń, zwłaszcza w przypadku wprowadzania nowych procesów, technologii czy zmian w organizacji pracy. To podejście pozwala na skuteczne reagowanie na zmieniające się warunki i minimalizowanie ryzyka dla pracowników.

Audity wewnętrzne prowadzone zgodnie z PN-ISO 45001.

Audity wewnętrzne zgodnie z normą ISO 45001 to ważny element systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Przeprowadzanie regularnych auditów wewnętrznych pomaga organizacjom ocenić skuteczność i zgodność z wymaganiami normy ISO 45001, dokonać oceny zgodności lub niezgodności oraz identyfikować obszary, które mogą wymagać ulepszeń. Poniżej przedstawiamy kroki do przeprowadzenia auditów wewnętrznych zgodnie z ISO 45001:

  1. Planowanie Auditu:
    • Określ zakres auditu, obejmujący obszary związane z bezpieczeństwem i higieną pracy.
    • Powołaj odpowiedni zespół auditowy, zazwyczaj składający się z wykwalifikowanych i niezależnych osób.
    • Zorganizuj szkolenie dla auditorów wewnętrznych podczas wdrażania systemu zarządzania bhp.
    • Ustal harmonogram auditu, uwzględniając różne obszary i procesy w organizacji.
  2. Przygotowanie Auditu:
    • Dokonaj przeglądu dokumentacji związanej z systemem zarządzania bezpieczeństwem, takiej jak polityka, procedury, instrukcje, analizy i oceny, rejestr niebezpiecznych substancji, wyniki przeglądów ryzyka, itp.
    • Przygotuj listę pytań auditorskich związanych z wymaganiami normy ISO 45001.
  3. Przeprowadzenie Auditu:
    • Rozpocznij audit zgodnie z przygotowanym harmonogramem.
    • Przeprowadź wywiady z pracownikami na różnych poziomach organizacji, aby ocenić ich zrozumienie i stosowanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
    • Sprawdź, czy dokumentacja jest zgodna z wymaganiami normy i czy jest dostępna dla pracowników.
  4. Dokumentacja Wyników:
    • Dokumentuj wyniki audytu, wskazując zarówno mocne strony, jak i obszary do poprawy.
    • Przyporządkuj ewentualne niezgodności do konkretnych wymagań normy ISO 45001.
  5. Raportowanie:
    • Przygotuj raport z wynikami audytu, uwzględniając zalecenia dotyczące ulepszeń.
    • Przedstaw wyniki audytu interesującym się stronom, w tym kierownictwu i pracownikom.
  6. Podjęcie Działań Korygujących:
    • Wdróż zalecenia i działania korygujące, aby naprawić wykryte niezgodności.
    • Upewnij się, że działań korekcyjnych dokonuje się w sposób skuteczny i w terminie.
  7. Przegląd Systemu:
    • Regularnie przeglądaj wyniki audytów i skuteczność podjętych działań korekcyjnych.
    • Dokonuj dostosowań w systemie zarządzania, jeśli to konieczne.

Przeprowadzanie auditów wewnętrznych zgodnie z ISO 45001 jest kluczowe dla utrzymania skutecznego systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy oraz dążenia do ciągłego doskonalenia.

Szkolenia pracowników w zakresie zarządzania BHP w Organizacji.

Szkolenie z zakresu zarządzania BHP wg wymagań normy ISO 45001,  jest ważnym krokiem dla pracowników i kierownictwa w organizacji, która dąży do zgodności z tym standardem. Oto ogólne kroki, jakie można podjąć w zakresie szkolenia z ISO 45001:

  1. Szkolenie Ogólne dla Personelu:
    • Organizuj szkolenia ogólne dla wszystkich pracowników, aby zwiększyć ich świadomość w zakresie bezpiecznych i zdrowych miejsc pracy.
    • Omów podstawowe koncepcje normy ISO 45001, takie jak polityka bezpieczeństwa, identyfikacja ryzyka, obowiązki pracowników, procedury awaryjne, itp.
  2. Szkolenia Dedykowane dla Różnych Poziomów Pracowników:
    • Dostosuj szkolenia do różnych poziomów pracowników, obejmując zarówno personel operacyjny, jak i kadry zarządzające.
    • Przygotuj specjalistyczne szkolenia dla pracowników odpowiedzialnych za bezpieczeństwo w pracy.
  3. Szkolenie dla Kierownictwa:
    • Zorganizuj szkolenia dla kierownictwa w zakresie ich roli w implementacji i utrzymaniu systemu zarządzania bezpieczeństwem.
    • Omów zaangażowanie kierownictwa, ich odpowiedzialności i uprawnienia, przywództwo w zakresie bezpieczeństwa, alokację zasobów, itp.
  4. Szkolenia z Procedur i Praktyk Bezpieczeństwa:
    • Przeprowadź szkolenia związane z konkretnymi procedurami bezpieczeństwa i praktykami zgodnymi z normą ISO 45001.
    • Skoncentruj się na obszarach takich jak zarządzanie zmianą, postępowanie w sytuacjach awaryjnych, procedury reagowania na wypadki (zapobieganie urazom), itp.
  5. Szkolenia dla Auditorów Wewnętrznych:
    • Szkolenie pracowników do przeprowadzania auditów wewnętrznych zgodnie z wymaganiami ISO 45001.
    • Zaznacz, jakie umiejętności i wiedzę potrzebują audytorzy, aby skutecznie przeprowadzać oceny zgodności.
  6. Szkolenie w Obszarze Ciągłego Doskonalenia:
    • Zachęć do szkoleń dotyczących ciągłego doskonalenia systemu zarządzania bezpieczeństwem.
    • Przekazuj narzędzia i techniki, które mogą pomóc pracownikom w identyfikowaniu obszarów ulepszeń,  aby osiągnąć zamierzone wyniki swojego systemu.
  7. Szkolenia z Zarządzania Ryzykiem:
    • Zapewnij szkolenia związane z identyfikacją, oceną i zarządzaniem ryzykiem zgodnie z normą ISO 45001.
    • Wyszkol personel w stosowaniu narzędzi do oceny ryzyka i podejmowania działań zapobiegawczych.

Warto również zwrócić uwagę na dostosowanie szkoleń do specyfiki branży i rodzaju działalności organizacji. Szkolenia powinny być interaktywne, praktyczne i dostosowane do potrzeb firmy i uczestników, aby skutecznie przyczynić się do zrozumienia i wdrożenia wymagań ISO 45001.

Zapraszamy do zapoznania się z ofertą szkoleń i konsultacji:

Ważne linki: